OSMANLI DURAKLAMA DÖNEMİ GENEL DURUMU (ÖZET)

 18. YÜZYILDA OSMANLI İMPARATORLUĞU: GENEL DURUMU VE DIŞ POLİTİKA

Giriş

18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, iç ve dış dinamikler açısından önemli bir dönemeçten geçti. Bu dönemde, Osmanlı Devleti hem iç isyanlarla hem de dış savaşlarla karşı karşıya kaldı. Bu makalede, 18. yüzyılın başından itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun yaşadığı önemli gelişmeler ve dış politika ilişkileri ele alınacaktır. III. Ahmet dönemi ve Lale Devri'nden başlayarak, Osmanlı'nın Rusya, Avusturya ve İran ile olan ilişkileri ve savaşları detaylandırılacaktır.

Gelişme

III. Ahmet Dönemi (1703-1730)

1703 yılında Edirne Olayı olarak bilinen isyan, II. Mustafa’nın İstanbul'dan Edirne'ye taşınacağı yönündeki söylentiler sonucu patlak verdi. İsyancılar, II. Mustafa'yı tahttan indirerek yerine III. Ahmet’i padişah olarak geçirdi. Bu olay, Osmanlı tarihinde önemli bir dönüm noktasıydı.

Osmanlı-Rus İlişkileri

1711’de gerçekleşen Prut Savaşı, Osmanlı-Rus ilişkilerinde belirleyici bir rol oynadı. Rus Çarı I. Petro’nun Osmanlı topraklarına girerek Demirbaş Şarl’ı takip etmesi üzerine başlayan savaş, Osmanlı’nın zaferiyle sonuçlandı. Prut Antlaşması ile Rusya, Azak Kalesi'ni Osmanlı’ya geri vermeyi ve İstanbul'da elçi bulundurmamayı kabul etti.

Aynı dönemde, Osmanlı-Venedik ilişkilerinde de hareketli günler yaşandı. 1715'te Osmanlı, Venedik’e savaş açarak Mora Yarımadası’nı geri aldı, ancak Avusturya’nın müdahalesiyle yeni bir savaş ortamı oluştu.

Osmanlı-Avusturya İlişkileri

Avusturya'nın Karlofça Antlaşması’nın garantörü olarak Osmanlı’nın Venedik’e karşı harekete geçmesini antlaşmayı bozma olarak değerlendirmesi, Petervaradin Savaşı'na ve sonrasında Pasarofça Antlaşması'na yol açtı. Bu antlaşma ile Osmanlı, fetih siyasetini terk ederek mevcut topraklarını korumayı hedeflemeye başladı.

Osmanlı-İran İlişkileri

Osmanlı ve İran arasındaki ilişkiler, Rusya'nın İran’ın kuzeyini işgal etmesiyle gerildi. İstanbul Antlaşması (1724) ile İran ikiye bölündü; kuzeyi Rusya, güneyi Osmanlı tarafından kontrol edildi. Ancak, Safevi Devleti’nin son bulması ve Nadir Şah’ın İran’da yönetimi ele geçirmesiyle savaşlar tekrar başladı. Bu süreç, Patrona Halil İsyanı ve III. Ahmet’in tahttan indirilmesi ile sona erdi.

Lale Devri (1718-1730)

Pasarofça Antlaşması sonrası Osmanlı İmparatorluğu’nda başlayan Lale Devri, III. Ahmet döneminin sosyal ve kültürel reformlarına odaklandı. Bu dönemde Avrupa’dan etkilenerek ilk geçici elçilik Paris'te açıldı ve birçok sosyal ve kültürel yenilik uygulandı. Ancak, dönemin sonlarına doğru lüks yaşamlar ve halkın hoşnutsuzluğu Patrona Halil İsyanı’na yol açtı ve Lale Devri sona erdi.

Rusya’nın Yayılma Politikası ve Osmanlı’ya Etkileri

18. yüzyılda Rusya, sıcak denizlere açılma, Balkanlarda Ortodoks Slavlarla temas kurma ve Kafkasya’ya doğru genişleme hedefleri güttü. Bu politikalar Osmanlı-Rus ve Osmanlı-Avusturya savaşlarına sebep oldu. Özellikle 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı, Rusya’nın Kırım'ı bağımsız hale getirmesi ve Osmanlı donanmasının Çeşme'de yakılması gibi olaylarla tarihe geçti. Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) ile Osmanlı, toprak kayıpları yaşadı ve Rusya'nın Karadeniz'de ticaret gemileri bulundurmasına izin verdi.

Sonuç

18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, iç ve dış dinamiklerin etkisiyle büyük değişim yaşadı. Edirne Olayı ile başlayan siyasi değişimlerden, Prut, Pasarofça ve Küçük Kaynarca Antlaşmaları'na kadar birçok önemli gelişme yaşandı. Lale Devri'nin sosyal ve kültürel yenilikleri, dönemin sonundaki isyanlar ve Rusya'nın yayılma politikaları, Osmanlı İmparatorluğu'nun uluslararası ilişkilerindeki dönüşümü ve iç dinamiklerini şekillendirdi. Bu dönemde yaşanan gelişmeler, Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme sürecini ve dış politikada yaşadığı zorlukları anlamak açısından büyük önem taşır.

OSMANLI DEVLETİNİN 17. YÜZYILDA GENEL DURUMU (ANAHTAR KELİMELER)

III. AHMET DÖNEMİ (1703-1730)
III. AHMET TARAFINDAN YÖNETİLEN DÖNEM

EDİRNE OLAYI
II. MUSTAFA'YI TAHTTAN İNDİRİP III. AHMET’İ TAHTA ÇIKARAN İSYAN

PRUT SAVAŞI
OSMANLI VE RUSYA ARASINDA 1711 YILINDA YAPILAN SAVAŞ

RUS ÇARI I. PETRO
RUSYA'YI YÖNETEN ÇAR

DEMİRBAŞ ŞARL
POLTOVA SAVAŞI'NDA RUS ÇARI I. PETRO’YA YENİLEN İSVEÇ KRALI

PRUT ANTLAŞMASI
1711 YILINDA OSMANLI VE RUSYA ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMA

KARLOFÇA ANTLAŞMASI
1699 YILINDA İMZALANAN, OSMANLI'NIN BATI'DA TOPRAK KAYBETTİĞİ ANTLAŞMA

KARADAĞLILAR
VENEDİK TARAFINDAN OSMANLI’YA KARŞI KIŞKIRTILAN HALK

VENEDİK
DOĞU AKDENİZ'DEKİ ÖNEMLİ BİR CUMHURİYET

MORA YARIMADASI
OSMANLI TARAFINDAN VENEDİK'TEN GERİ ALINAN YER

AVUSTURYA
VENEDİK'E DESTEK OLMAK İÇİN OSMANLI'YA KARŞI SAVAŞAN DEVLET

PETERVARADİN SAVAŞI
OSMANLI VE AVUSTURYA ARASINDAKİ SAVAŞ

PASAROFÇA ANTLAŞMASI
1718 YILINDA İMZALANAN VE LALE DEVRİ'NE SEBEP OLAN ANTLAŞMA

LALE DEVRİ
OSMANLI’DA 1718-1730 YILLARI ARASINDAKİ DÖNEM

OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ
OSMANLI VE İRAN ARASINDAKİ SİYASİ VE ASKERİ İLİŞKİLER

İSTANBUL ANTLAŞMASI
OSMANLI VE RUSYA ARASINDA 1724 YILINDA İMZALANAN ANTLAŞMA

SAFEVİLER
İRAN'DA YÖNETİMDE OLAN HANEDAN

NADİR ŞAH
AFŞAR TÜRKMENLERİNDEN GELİP İRAN’DA YÖNETİMİ ELE GEÇİREN LİDER

AHMET PAŞA ANTLAŞMASI
1732 YILINDA OSMANLI VE İRAN ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMA

KERDEN ANTLAŞMASI
1746 YILINDA OSMANLI VE İRAN ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMA

YİRMİSEKİZ MEHMET ÇELEBİ
OSMANLI'NIN İLK PARİS ELÇİSİ

SAİT EFENDİ
YİRMİSEKİZ MEHMET ÇELEBİ'NİN OĞLU VE PARİS ELÇİSİ

OSMANLI-AVRUPA İLİŞKİLERİ
OSMANLI VE AVRUPA DEVLETLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

FRANSIZ MODASI
SAİT EFENDİ TARAFINDAN İSTANBUL'DA BAŞLATILAN MODA AKIMI

BAROK VE ROKOKO MİMARİSİ
AVRUPA'NIN SANATSAL MİMARİ ÜSLUPLARI

TULUMBACI OCAĞI
İSTANBUL'DA KURULAN İLK İTFAİYE TEŞKİLATI

PATRONA HALİL İSYANI
LALE DEVRİ'NE SON VEREN İSYAN

OSMANLI-RUS/AVUSTURYA SAVAŞLARI (1736-1739)
OSMANLI'NIN RUSYA VE AVUSTURYA'YA KARŞI YAPTIĞI SAVAŞLAR

BELGRAD ANTLAŞMASI
1739 YILINDA OSMANLI VE RUSYA/AVUSTURYA ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMA

FRANSA’NIN ARABULUCULUĞU
BELGRAD ANTLAŞMASINDA ARABULUCULUK YAPAN DEVLET

OSMANLI-RUS SAVAŞI (1768-1774)
OSMANLI VE RUSYA ARASINDAKİ ASKERİ ÇATIŞMA

KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI
1774 YILINDA OSMANLI VE RUSYA ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMA

AYNALIKAVAK SÖZLEŞMESİ
1779 YILINDA OSMANLI VE RUSYA ARASINDA İMZALANAN SÖZLEŞME

KIRIM HANLIĞI
OSMANLI BAĞIMSIZLIĞINI KAZANAN DEVLET

ŞAHİN GİRAY
RUSYA TARAFINDAN DESTEKLENEN KIRIM HAN'I